nr 75/2023

Zawartość numeru 75/2023

[Abstrakty są dostępne tylko dla artykułów naukowych, aby odróżnić je od pozostałych materiałów.]

do góry

Gerhard Preyer

The Heidelberg School: Continuation by InnovationPDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0001
ORCID: 0000-0002-1410-6864

Abstract

Dieter Henrich is one of the philosophers since the 1950s who conceived an independent philosophical approach. Applying the term “school” to the philosophers from Heidelberg is justified by the fact that several generations have been involved in the continuation of the group’s work since 1970. In the meantime, another generation has established itself, which calls itself the New Heidelbergs, whose members have been continuing and innovating what is called “Dieter Henrich’s original insight.” In this article, first, Henrich’s insight is characterized in a way which justifies the use of the term Heidelberg School. Second, a treatment of Henrich’s research programme at the beginning of the 1970s would be too one-sided. Third, it is argued that the epistemological interest in dealing with this school is not of a historical nature. Finally, an outlook on the progress of Henrich’s enduring insight is given. Without the “continuation by innovation” of the school and “Henrich’s original insight,” the research programme of the New Heidelbergs cannot be adequately grasped.

Key words: German philosophy, Heidelberg School, Dieter Henrich, Manfred Frank,
self-consciousness, pre-reflective consciousness, a priori intersubjectivism

do góry

Maciej Raźniak

Punktowa koncepcja teraźniejszościPDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0002
ORCID: 0009-0000-3412-1132

Abstrakt

W artykule przedstawiono koncepcję teraźniejszości przyjmowaną w czasoprzestrzeni klasycznej oraz wskazano problemy, jakie napotyka jej aplikacja do czasoprzestrzeni Minkowskiego. Autor pracy pokazuje, że klasyczne spojrzenie na odnośne pojęcie zostaje zachowane, gdy przyjmie się koncepcję punktowej teraźniejszości. W tekście zaproponowano również ogólny schemat punktowego podejścia do teraźniejszości w szczególnej teorii względności oraz rozważono płynące stąd konsekwencje dla przedmiotów zlokalizowanych w czasoprzestrzeni Minkowskiego.

Słowa kluczowe: filozofia fizyki, czas, czasoprzestrzeń, ontologia, zdarzenie

Abstract

The concept of Point Present

The article analyses the concept of present assumed in classical spacetime and problems faced by its application to Minkowski spacetime. The author of the paper shows that preservation of the classical notion of present is possible when the concept of point present is adopted. The text proposes a general scheme of the point approach to present in Special Theory of Relativity and presents its consequences for objects located in Minkowski space-time.

Key words: philosophy of physics, time, space-time, ontology, event

do góry

Patryk Popławski

Aspekty temporalne powinności w logice deontycznej: od von Wrighta do ThomasonaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0003
ORCID: 0000-0002-2212-3381

Abstrakt

Celem artykułu jest omówienie początków zainteresowania aspektami temporalnymi obowiązków w logice deontycznej. Badany okres to lata 1951–1981. Najpierw autor przybliża dyskusję dotyczącą obowiązków warunkowych i wyodrębnia tam pierwszy aspekt: czas powinności. Później charakteryzuje myśli Patricii Greenspan, która wprost wykorzystuje ten aspekt do rozwiązania paradoksu Chisholma. Następnie omawia przekonania Héctora-Neri Castanedy, który wyróżnił inne aspekty: czas na realizację obowiązkowego czynu, czas wypowiedzenia lub powstania obowiązku i czas, gdy wypowiedź lub zdanie stwierdzające powinność jest prawdziwe. Potem autor rozpatruje poglądy Richmonda Thomasona, który przedstawił system formalny logiki deontycznej ufundowany na logice temporalnej. Na końcu zostają podsumowane zmiany w zainteresowaniu aspektami temporalnymi.

Słowa kluczowe: logika deontyczna, czas obowiązku, czas powinności, obowiązek, powinność, aspekty czasowe obowiązków, aspekty czasowe powinności

Abstract

Temporal Aspects of Obligations in Deontic Logic: From von Wright to Thomason

The aim of the article is to discuss the beginnings of interest in the temporal aspects of obligations in deontic logic. The analyzed period is the years 1951–1981. First, the author presents a discussion on conditional oughts. There he also singles out the first aspect: the time of the oughtness. Later, he characterizes the views of Patricia Greenspan, who explicitly used this aspect in her attempt to solve the Chisholm paradox. Then, the author discusses the views of Héctor-Neri Castaneda, who highlighted other aspects: the time of the action one ought to do, the time of utterance or of the making of an ought-statement, and the time of the truth of an ought-statement. Next, the author discusses Thomason Richmond’s views, who presented a formal system of deontic logic based on temporal logic. At the end, he summarizes the changes in interest in temporal aspects in analyzed period.

Key words: deontic logic, the time of obligation, obligation, ought, time aspects of oughts, time aspects of obligations, oughtness

do góry

Karol Milczarek

Fikcjonalny autor i jego wrogowiePDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0004
ORCID: 0000-0002-0497-7252

Abstrakt

W artykule omówiono wybrane argumenty przeciwko teorii prawd fikcjonalnych, której autorem jest Gregory Currie. Wywód rozpoczyna przywołanie podstawowych założeń tej teorii, szczególnie postulatu powołania bytu określonego jako fikcjonalny autor. Następnie autor tekstu przechodzi do krytycznej analizy siedmiu obiekcji wobec kategorii fikcjonalnego autora, aby zaproponować rozróżnienie trzech sposobów argumentacji: epistemiczny, ontologiczny i eksplanacyjny. Twierdzi, że o ile wyróżnione argumenty epistemiczne i eksplanacyjne są chybione, o tyle krytyka z pozycji ontologicznych wymusza co najmniej zrewidowanie omawianej koncepcji.

Słowa kluczowe: fikcja, fikcjonalny autor, Gregory Currie, prawda w fikcji

Abstract

The Fictional Author and His Enemies

The article provides a review of selected arguments against Gregory Currie’s theory of fictional truths. I begin by recalling the basic assumptions of this theory, in particular the postulate of establishing an entity referred to as a fictional author. Then I proceed to critically analyze seven objections from the literature on the issue of the fictional author in order to propose a distinction between three modes of argumentation: epistemic, ontological and explanatory. I argue that while the distinguished epistemic and explanatory arguments are misguided, criticism from ontological positions at least forces a revision of the view under discussion.

Key words: fiction, fictional author, Gregory Currie, truth in fiction

do góry

Krzysztof Andrulonis

Postać Antoniego Kępińskiego w refleksji filozoficznej Józefa TischneraPDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0005
ORCID: 0000-0001-9675-2255

Abstrakt

W 2022 roku upłynęło 50 lat od śmierci Antoniego Kępińskiego, wybitnego krakowskiego psychiatry. Na tle przedstawicieli swej dziedziny wyróżniał się kładzeniem nacisku na podmiotowe traktowanie pacjenta, utrzymywanie z nim partnerskich relacji opartych na wzajemnym zaufaniu i szczerości oraz upatrywaniem przyczyn schorzeń psychicznych przede wszystkim w zaburzeniach hierarchii wartości. Jego idee były ważną inspiracją dla środowiska nie tylko medycznego, lecz i humanistycznego. Jednym z pierwszych autorów, który dostrzegał znaczenie refleksji antropologicznej Kępińskiego, był Józef Tischner. Celem artykułu jest zatem ukazanie, w jakich perspektywach filozoficznych lokował on dorobek intelektualny krakowskiego psychiatry, jak rozwijał obecne w jego pracach wątki, a także w jaki sposób korzystał z nich przy okazji rozwijania własnych koncepcji.

Słowa kluczowe: Kępiński, Tischner, aksjologia, nadzieja, metabolizm energetyczno-informacyjny

Abstract

The figure of Antoni Kępiński in the philosophical reflection of Joseph Tischner

In 2022, 50 years have passed since the death of Antoni Kępiński, an outstanding psychiatrist from Krakow. Against representatives of his field, he distinguished himself by emphasizing the subjective treatment of the patient, maintaining partnership with him based on mutual trust and honesty and seeing the causes of mental illness primarily in disturbances in the hierarchy of values. His ideas were an important inspiration not only for the medical community, but also for the humanities. He was one of the first authors who recognizes the importance of Kępiński’s anthropological reflection was Józef Tischner. The aim of the article is therefore to show in what philosophical perspectives he placed the intellectual output of the Krakow psychiatrist, how he developed the threads present in it, and how he used them when developing his own philosophical concepts.

Key words: Kępiński, Tischner, axiology, hope, energy and information metabolism

do góry

Jakub Krawczyk

Miejsce Jana Łukasiewicza i Stanisława Jaśkowskiego w polskiej dyskusji o zasadzie niesprzecznościPDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0006
ORCID: 0009-0003-2169-9340

Abstrakt

Artykuł traktuje o polskiej dyskusji na temat zasady niesprzeczności, skupiając się na niewzięciu w niej oficjalnego udziału przez Jana Łukasiewicza i Stanisława Jaśkowskiego. Filozofowie ci byli przedstawicielami tradycji analitycznej, a ich pionierskie prace dotyczące pojęcia (nie)sprzeczności uważane są współcześnie za fundacyjne dla tej dziedziny badań. Celem tekstu jest wskazanie tych cech polskiej debaty (a także jej późniejszych opracowań), które przyczyniły się do tego wykluczenia. Wypracowane wnioski nie mają jedynie lokalnego charakteru, ale dostarczają również uwag metafilozoficznych.

Słowa kluczowe: Łukasiewicz, Jaśkowski, zasada niesprzeczności, filozofia analityczna, marksizm

Abstract

The following paper deals with the Polish discussion of the principle of non-contradiction from the perspective of the lack of official participation of Jan Łukasiewicz and Stanisław Jaśkowski. These philosophers were representatives of the analytic tradition, and their pioneering works on the concept of (non-)contradiction are nowadays considered foundational to this field of research. The aim of this paper is to point out those features of the Polish discussion (as well as its later summaries) that contributed to this exclusion. The conclusions reached are not only local in nature, but also provide more important metaphilosophical remarks.

Key words: Łukasiewicz, Jaśkowski, the principle of non-contradiction, analytic philosophy, Marxism

do góry

Jacek Jarocki

Przewodnik donikąd
Recenzja książki: Paul Kleinman, Filozofia. Przewodnik dla lubiących rozkminiać bez bólu, tłum. A. Hildebrandt, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2022, s. 320PDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0007

A Guide to Nowhere
(Book Review: Paul Kleinman, Filozofia. Przewodnik dla lubiących rozkminiać bez bólu)

do góry

DOI: 10.14394/edufil.2023.0008
ORCID: 0000-0001-8135-6153

Kaz Kukiela

The Relevance of Roman Ingarden for Analytic and Continental Philosophy
Book review: Roman Ingarden and Our Times: Recent Trends in Phenomenology and Contemporary Philosophy, eds. D. Czakon, N.A. Michna, L. Sosnowski, Księgarnia Akademicka, Kraków 2021, 201 pp.
PDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0008
ORCID: 0000-0002-1084-1044

The Relevance of Roman Ingarden for Analytic and Continental Philosophy
(Book Review: Roman Ingarden and Our Times: Recent Trends in Phenomenology and Contemporary Philosophy, eds. D. Czakon, N.A. Michna, L. Sosnowski)

do góry

Dominika Dziurosz-Serafinowicz

Między przyjemnością a cierpieniem*
Recenzja książki: Adriana Grzelak-Krzymianowska, Nauka etyczna Lukrecjusza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021, s. 262
PDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0009
ORCID: 0000-0002-1084-1044

Between Pleasure and Suffering
(Book Review: Adriana Grzelak-Krzymianowska, Nauka etyczna Lukrecjusza)