nr 69/2020

Zawartość numeru 69/2020

[Streszczenia/abstrakty są dostępne tylko dla artykułów naukowych, aby odróżnić je od pozostałych materiałów.]

do góry

Jens Lemanski

Techniques of Bridging the Gulf: Dialectic and Reductionism in McDowell and FichtePDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0001
ORCID: 0000-0003-3661-4752

Summary

“Dialectic” has been a matter of growing interest in contemporary philosophy. The present article analyzes dialectical methods and positions them by re-
ference to two paradigmatic texts of German idealism and analytic philosophy, i.e. J.G. Fichte’s Science of Knowing (1804) and J. McDowell’s Mind and World. Both dialectical approaches will be interpreted with regard to their contribution in the debate on reductionism and anti-reductionism: both Fichte and McDowell claim that philosophical positions and logical terms stand in a dualistic relationship to one another, on the one hand, but are separated by a gulf, on the other. I will argue that for McDowell dialectic seems to be an alternative to one-sided reductionisms as well as to normal anti-reductionistic holism. Furthermore, for Fichte dialectic is an adequate method for describing the relationship of reductionism and anti-reductionism itself. Both see in dialectic a technique for bridging the gulf between binary opposite terms of logic as well as mutually exclusive positions, such as mind and world, subject and object, or idealism and realism.

Key words: dialectic, reductionism, anti-reductionism, conceptualism, bridge principles

Streszczenie

Techniki budowania mostu nad przepaścią: dialektyka i redukcjonizm u McDowella i Fichtego

We współczesnej filozofii „dialektyka” cieszy się rosnącym zainteresowaniem. Artykuł ten analizuje metody dialektyczne i rozważa je w odniesieniu do dwóch paradygmatycznych tekstów z obszarów idealizmu niemieckiego i filozofii analitycznej, tj. Teorii wiedzy J.G. Fichtego (1804) oraz Umysłu i świata J. McDowella. Przedstawione w nich ujęcia dialektyczne zostaną zinterpretowane w kontekście ich wkładu do debaty na temat redukcjonizmu i antyredukcjonizmu. Zarówno Fichte, jak i McDowell uważają, że stanowiska filozoficzne oraz terminy logiczne: z jednej strony są ze sobą powiązane, z drugiej zaś – oddzielone są od siebie przepaścią. Pokażę, że dla McDowella dialektyka wydaje się alternatywą zarówno dla jednostronnego redukcjonizmu, jak i dla normalnego antyredukcjonistycznego holizmu. Ponadto zaś – że dla Fichtego dialektyka jest adekwatną metodą opisywania relacji między redukcjonizmem i antyredukcjonizmem. Obaj myśliciele widzą w dialektyce technikę budowania mostu nad przepaścią rozciągającą się pomiędzy binarnie przeciwnymi terminami logicznymi, a także pomiędzy tym, co zdaje się wzajemnie wykluczać, jak umysł i świat, podmiot i przedmiot czy idealizm i realizm.

Słowa kluczowe: dialektyka, redukcjonizm, antyredukcjonizm, konceptualizm, zasady pomostowe

do góry

Tomasz Kąkol

Fenomenologia ucieleśniona (embodied phenomenology) a teza o tożsamości psychofizycznejPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0002
ORCID: 0000-0002-0960-0753

Streszczenie

Przedstawiciele tzw. fenomenologii ucieleśnionej sprawiają wrażenie, że bronią tezy o tożsamości psychofizycznej. Po argumentacji za nieredukowalnością ja – wyróżniam fenomenologicznie tzw. pole czuciowe i ciało rozumiane jako Koerper, wskazując, że utożsamienie tych trzech elementów nie jest wystarczająco uzasadnione, przynajmniej na gruncie fenomenologii.

Słowa kluczowe: ciało, fenomenologia, ja, Koerper, Leib, teza o tożsamości psychofizycznej, ucieleśnienie
Summary

Embodied Phenomenology and the Psychophysical Identity Thesis

Phenomenologists inspired by the embodiment approach seem to subscribe to the psychophysical identity thesis. I argue that I (ego) cannot be eliminated and I differentiate phenomenologically between the sensory field and the body understood as a Koerper holding that the identification of those three items as “in fact one and the same” is not sufficiently warranted, at least on phenomenological grounds.

Key words: body, embodiment, I, Koerper, Leib, phenomenology, the psychophysical identity thesis

do góry

Piotr Lichacz

Dylematy komunikacyjne. O sposobach przekazywania dawnych idei filozoficznychPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0003
ORCID: 0000-0002-0239-6956

Streszczenie

Zamiar przedstawiania filozoficznej myśli dawnych autorów dzisiejszym odbiorcom rodzi różnorakie dylematy. W tym tekście najpierw podejmuję próbę zidentyfikowania siedmiu z nich i zilustrowania na wybranych przykładach, a następnie krótkiego usystematyzowania.

Słowa kluczowe: historia filozofii, przekazywanie wiedzy, edukacja filozoficzna, przeszkody komunikacyjne

Summary

Communication Dilemmas: On the Ways of Conveying the Old Philosophical Ideas Today

Any intention to present the philosophical ideas of ancient authors to a contemporary audience provokes various dilemmas. In this text I attempt first to identify and illustrate seven such dilemmas and then suggest briefly a way of their systematization.

Key words: history of philosophy, transfer of knowledge, philosophical education, communication obstacles

do góry

Michał Wieczorek

Film animowany w perspektywie filozofii mediów Gianniego VattimaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0004
ORCID: 0000-0003-3688-9684

Streszczenie

W artykule przedstawiam wybrane zagadnienia z obrębu filozofii mediów Gianniego Vattima, skupiając się przede wszystkim na pojęciu oscylacji, z którym włoski filozof wiąże nadzieje emancypacyjne. Opisując poszczególne cechy filmu animowanego z perspektywy filozofii mediów Vattima, argumentuję, że animacja jest dziedziną sztuki w najwyższym stopniu pasującą do teorii autora Końca nowoczesności. Rozwój eksperymentalnych form animacji powinien w związku z tym przyczynić się w ogromnym stopniu do spełnienia etyczno-politycznych nadziei Vattima.

Słowa kluczowe: Gianni Vattimo, film animowany, oscylacja, odrzeczywistnienie, emancypacja, hermeneutyka, estetyka

Summary

Animated Film from the Perspective of Gianni Vattimo’s Philosophy of Media

In this paper, I overview selected ideas central to Gianni Vattimo’s philosophy of media, while focusing on the idea of oscillation, to which the Italian philosopher attached some emancipatory hopes. By describing certain aspects of animated film from the perspective of Vattimo’s philosophy of media, I argue that animation is the form of art most fitting to the theory proposed by the author of The End of Modernity. As a result, the development of experimental forms of animation should contribute to a great extent to the fulfilment of Vattimo’s ethico-political hopes.

Key words: Gianni Vattimo, animated film, oscillation, derealisation, emancipation, hermeneutics, aesthetics

do góry

Antoni Torzewski

Sekularyzacja jako droga do pełnego chrześcijaństwa w świetle koncepcji Gianniego VattimaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0005
ORCID: 0000-0003-3299-783X

Streszczenie

W artykule przedstawiono elementy filozofii religii włoskiego filozofa Gainniego Vattima skupione wokół zagadnienia sekularyzacji i jej relacji z chrześcijaństwem lub przynajmniej z pewną interpretacją tej religii. Refleksję nad desakralizacją świata przedstawioną w myśli Vattima ujęto w ramy klasyfikacji sekularyzacji dokonanej przez Taylora i Węcławskiego, a następnie zestawiono z koncepcją Rorty’ego, który twierdzi, że jego pogląd jest podobny do przedstawianego przez Vattima. Nie ma jednak wystarczających podstaw, aby przychylać się do tezy Rorty’ego.

Słowa kluczowe: Vattimo, sekularyzacja, chrześcijaństwo, religia, hermeneutyka

Summary

Secularization as a Path to Full Christianity in the Light of Gianni Vattimo’s Concept

A part of the Italian philosopher Gianni Vattimo’s philosophy of religion, focused on the question of secularization and its relation to Christianity or at least to some interpretation of this religion, is presented in the article. The concept of desacralizing the world which is present in Vattimo’s thought is considered on the grounds of Taylor’s and Węcławski’s classification of secularization, and then compared with Rorty’s concept, which claims to be similar to Vattimo’s. However, there is no sufficient base on which one could support Rorty’s thesis.

Key words: Vattimo, secularization, Christianity, religion, hermeneutics

do góry

Maria Ebner

Trzy argumenty przeciwko kontekstualizmowi epistemicznemuPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0006
ORCID: 0000-0002-8142-2402

Streszczenie

Celem artykułu jest zrekonstruowanie i krytyczna analiza trzech antykontekstualistycznych argumentów o różnym charakterze, wymierzonych w kontekstową zależność operatora wiedzy. Argumenty te można podzielić na dwie odrębne kategorie. Pierwsza zawiera takie argumenty, które znajdują łatwe i naturalne rozszerzenia w kontekście badania innych rodzajów wyrażeń uważanych zazwyczaj za wrażliwe kontekstowo. Druga jest specyficzna dla słowa „wiedzieć”. Rekonstrukcja trzech argumentów należących do tych kategorii (dwóch do pierwszej, jednego do drugiej) stanowi punkt wyjścia podjęcia oceny wybranych odpowiedzi udzielonych z punktu widzenia stanowiska kontekstualistycznego.

Słowa kluczowe: kontekstualizm, zdania przypisujące wiedzę, pozycja epistemiczna, standardy epistemiczne, parametry kontekstu, wyrażenia okazjonalne

Summary

Three Arguments against Epistemic Contextualism

Three anti-contextualist arguments of various character aimed at contextual dependence of the knowledge operator are reconstructed and critically analyzed in the paper. These arguments may be divided into two distinct categories. One category encompasses such arguments which are easily and naturally extendable against other sorts of expressions regarded as contextually sensitive. The second category is specific to the word „know”. Reconstruction of the three arguments belonging to these categories (two to the first one, one to the second one) is followed by the attempt to assess some contextualist responses which may be given to these arguments.

Key words: contextualism, sentences ascribing knowledge, epistemic position, epistemic standards, context parameters, occasional expressions

do góry

Andrzej Kucner

Analiza trendów w kontekście hermeneutykii myślenia prospekcyjnegoPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0007
ORCID: 0000-0001-5196-8765

Streszczenie

Analiza trendów jest specyficznym podejściem badawczym, którego przedmiotem są obserwowalne zmiany, a orientację badań wyznacza przyszły, możliwy bieg zdarzeń i ich znaczenie. Analiza trendów łączy w sobie dwie perspektywy interpretacji zmian. Pierwszą – poznawczą, skoncentrowaną na analizie rzeczywistych danych, które służą rozumieniu procesów oraz są przesłanką do budowania scenariuszy przyszłości; drugą – aksjologiczną, służącą wartościowaniu procesów i szerzej rozumianemu sensemakingowi. Perspektywy te są komplementarne, a ich wynikiem jest krytyczne rozumienie zmian, a jednocześnie próba oceny ich znaczenia oraz wskazania możliwych następstw. Istotne staje się wtedy określenie ich wpływu na człowieka, kulturę czy środowisko w sposób, który przekracza ramy myślenia historycznego oraz wiedzy o wyłącznie obserwowalnych zjawiskach. Tak rozumiana analiza trendów łączy w sobie podejście inter- oraz transdyscyplinarne, jest hermeneutyką przyszłości i sposobem myślenia prospekcyjnego.

Słowa kluczowe: analiza trendów, hermeneutyka, myślenie prospekcyjne, analiza zmian, teoria rozumienia, interdyscyplinarność, transdyscyplinarność

Summary

Analysis of Trends in the Context of Hermeneutics and Prospective Thinking

An analysis of trends is a specific research approach concentrated on noticeable changes. As an orientation of research, the analysis is determined by a future, possible course of events and their meaning. An analysis of trends combines two perspectives of interpretations of changes. The first perspective is cognitive, focused on an analysis of facts in order to use them in process understanding and used to create future scenarios. The other perspective is axiological, used in valuation of processes and for sensemaking. Both of these perspectives are complementary with a result in critical understanding of changes and, simultaneously, an attempt to evaluate their meaning and determine possible outcomes. Thus, their impact on human being, culture, and nature, regardless of historical patterns and empirical knowledge is the most important goal of research. An analysis of trends combines an inter- and transdisciplinary approach; it is a hermeneutics of the future and a way of prospective thinking.

Key words: analysis of trends, hermeneutics, prospective thinking, analysis of changes, theory of understanding, interdisciplinarity, transdisciplinarity

do góry

Marta Maliszewska

Atlas obrazów Mnemosyne Aby’ego Warburga a montaż filmowyPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0008
ORCID: 0000-0002-8879-9093

Streszczenie

W tekście analizuję Atlas obrazów Mnemosyne Aby’ego Warburga w kontekście montażu kinowego. Przywołuję Giorgio Agambena, który zwraca uwagę na to, że narodziny metodologii Warburga są zbieżne w czasie z początkami kina, oraz Philippe’a-Alaina Michauda, który pokazuje podobieństwa pomiędzy projektem Warburga a twórczością między innymi Siegfrieda Kracauera i Siergieja Eisen-
steina. Krytycznie odnosząc się do ich tez, podkreślam znaczące różnice pomiędzy użyciem montażu w Atlasie a wykorzystaniem go w kinie. Podczas gdy w tym pierwszym montaż staje się podstawą dzieła otwartego (za Umbertem Eco), w kinie montaż jest sposobem na wyrażanie idei reżyserki.

Słowa kluczowe: Atlas obrazów Mnemosyne, montaż, dzieło otwarte, Giorgio Agamben, Philippe-Alain Michaud

Summary

Mnemosyne Atlas by Aby Warburg and Cinematic Montage

I analyze Aby Warburg’s Mnemosyne Atlas in the context of cinematic montage. I refer to Giorgio Agamben, who points out that Warburg’s methodology was created in the early days of cinema, and Philippe-Alain Michaud’s thesis in which he shows the correspondence between Siegfried Kracauer’s and Sergei Eisenstein’s projects and Mnemosyne. Critically addressing their theses, I emphasize a significant difference between using montage in the Atlas and in cinema – while in the first one montage creates something that we can call, after Umberto Eco, the open work, in cinema it is a method of expressing the director’s ideas.

Key words: Mnemosyne Atlas, montage, open work, Giorgio Agamben, Philippe-Alain Michaud

do góry

Jan Zubelewicz

Antropologia filozoficzna Bogusława Wolniewicza
PDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0009
ORCID: 0000-0002-4166-1388

Streszczenie

Podstawową cechą antropologii filozoficznej Wolniewicza jest natywizm radykalny. Człowiek zaczyna się w chwili poczęcia, czyli od powstania zygoty. W tym momencie powstają in potentia wszystkie jego główne cechy, te, które go determinują i określają jego tożsamość, jak np.: ekspansja życiowa i sprzężona z nią dynamika, charakter, inteligencja, temperament, sumienie, religijne poruszenie duszy, język, wspólnotowość, słuch muzyczny, płeć, grupa krwi, prawo- lub leworęczność, różne cechy fizyczne (np. wzrost, kolor oczu, kolor włosów, uroda) oraz percepcja niektórych cech natury ludzkiej. Antropologię filozoficzną Wolniewicza cechuje m.in.: radykalny natywizm, nonmelioryzm, tychizm, woluntatyzm, teoria walki, organiczność języka, organiczność religii, wspólnotowość człowieka, predestynacja sumienia.

Słowa kluczowe: antropologia filozoficzna, natywizm radykalny, tychizm, nonmelioryzm, woluntatyzm, sumienie

Summary

Philosophical Anthropology of Bogusław Wolniewicz

The basic feature of Wolniewicz’s philosophical anthropology is radical nativism. A man comes into being at their conception, that is, from the creation of a zygote. In potentia, all their main features, which determine them and define their identity, arise at this moment. They include: life expansion and its associated dynamics, character, intelligence, temperament, conscience, religious movement of the soul, language, sense of community, musical hearing, sex, blood type, right- or left-handedness, various physical characteristics (e.g. height, eye colour, hair colour, beauty), perception of some features of human nature, etc. Philosophical anthropology according to Wolniewicz is characterized, among others, by radical nativism, non-meliorism, tychism, voluntarism, organic nature of language, organic nature of religion, human sense of community, conscience predestination.

Key words: philosophical anthropology, radical nativism, tychism, non-meliorism, voluntarism, conscience

do góry

Paweł Okołowski

Dyskusja o religii i magii
na podstawie notatek z lektur: Benjamina Constanta, O czuciu religijnym, i Bronisława Malinowskiego, Magia, nauka i religiaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0010
ORCID: 0000-0002-3147-7528

Discussion on religion and magic

do góry

Jędrzej Stanisławek

„Patriotyzm” – odpowiedź na recenzjęPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0023
ORCID: 0000-0002-9329-0136

“Patriotism” – Reply to the Review

do góry

Tomasz Pawlikowski

Recenzja książki: Michał Zembrzuski, Filozofia intelektu.
Tomasza z Akwinu koncepcja intelektu możnościowego i czynnegoPDF

DOI: 10.14394/edufil.2020.0012
ORCID: 0000-0003-0618-611X

Book Review: Michał Zembrzuski, Philosophy of Intellect. Thomas Aquinas
on Potential and Active Intellect