We współczesnej filozofii „dialektyka” cieszy się rosnącym zainteresowaniem. Artykuł ten analizuje metody dialektyczne i rozważa je w odniesieniu do dwóch paradygmatycznych tekstów z obszarów idealizmu niemieckiego i filozofii analitycznej, tj. Teorii wiedzy J.G. Fichtego (1804) oraz Umysłu i świata J. McDowella. Przedstawione w nich ujęcia dialektyczne zostaną zinterpretowane w kontekście ich wkładu do debaty na temat redukcjonizmu i antyredukcjonizmu. Zarówno Fichte, jak i McDowell uważają, że stanowiska filozoficzne oraz terminy logiczne: z jednej strony są ze sobą powiązane, z drugiej zaś – oddzielone są od siebie przepaścią. Pokażę, że dla McDowella dialektyka wydaje się alternatywą zarówno dla jednostronnego redukcjonizmu, jak i dla normalnego antyredukcjonistycznego holizmu. Ponadto zaś – że dla Fichtego dialektyka jest adekwatną metodą opisywania relacji między redukcjonizmem i antyredukcjonizmem. Obaj myśliciele widzą w dialektyce technikę budowania mostu nad przepaścią rozciągającą się pomiędzy binarnie przeciwnymi terminami logicznymi, a także pomiędzy tym, co zdaje się wzajemnie wykluczać, jak umysł i świat, podmiot i przedmiot czy idealizm i realizm.

Przedstawiciele tzw. fenomenologii ucieleśnionej sprawiają wrażenie, że bronią tezy o tożsamości psychofizycznej. Po argumentacji za nieredukowalnością ja – wyróżniam fenomenologicznie tzw. pole czuciowe i ciało rozumiane jako Koerper, wskazując, że utożsamienie tych trzech elementów nie jest wystarczająco uzasadnione, przynajmniej na gruncie fenomenologii.

Zamiar przedstawiania filozoficznej myśli dawnych autorów dzisiejszym odbiorcom rodzi różnorakie dylematy. W tym tekście najpierw podejmuję próbę zidentyfikowania siedmiu z nich i zilustrowania na wybranych przykładach, a następnie krótkiego usystematyzowania.

W artykule przedstawiam wybrane zagadnienia z obrębu filozofii mediów Gianniego Vattima, skupiając się przede wszystkim na pojęciu oscylacji, z którym włoski filozof wiąże nadzieje emancypacyjne. Opisując poszczególne cechy filmu animowanego z perspektywy filozofii mediów Vattima, argumentuję, że animacja jest dziedziną sztuki w najwyższym stopniu pasującą do teorii autora Końca nowoczesności. Rozwój eksperymentalnych form animacji powinien w związku z tym przyczynić się w ogromnym stopniu do spełnienia etyczno-politycznych nadziei Vattima.

W artykule przedstawiono elementy filozofii religii włoskiego filozofa Gainniego Vattima skupione wokół zagadnienia sekularyzacji i jej relacji z chrześcijaństwem lub przynajmniej z pewną interpretacją tej religii. Refleksję nad desakralizacją świata przedstawioną w myśli Vattima ujęto w ramy klasyfikacji sekularyzacji dokonanej przez Taylora i Węcławskiego, a następnie zestawiono z koncepcją Rorty’ego, który twierdzi, że jego pogląd jest podobny do przedstawianego przez Vattima. Nie ma jednak wystarczających podstaw, aby przychylać się do tezy Rorty’ego.

Celem artykułu jest zrekonstruowanie i krytyczna analiza trzech antykontekstualistycznych argumentów o różnym charakterze, wymierzonych w kontekstową zależność operatora wiedzy. Argumenty te można podzielić na dwie odrębne kategorie. Pierwsza zawiera takie argumenty, które znajdują łatwe i naturalne rozszerzenia w kontekście badania innych rodzajów wyrażeń uważanych zazwyczaj za wrażliwe kontekstowo. Druga jest specyficzna dla słowa „wiedzieć”. Rekonstrukcja trzech argumentów należących do tych kategorii (dwóch do pierwszej, jednego do drugiej) stanowi punkt wyjścia podjęcia oceny wybranych odpowiedzi udzielonych z punktu widzenia stanowiska kontekstualistycznego.

Analiza trendów jest specyficznym podejściem badawczym, którego przedmiotem są obserwowalne zmiany, a orientację badań wyznacza przyszły, możliwy bieg zdarzeń i ich znaczenie. Analiza trendów łączy w sobie dwie perspektywy interpretacji zmian. Pierwszą – poznawczą, skoncentrowaną na analizie rzeczywistych danych, które służą rozumieniu procesów oraz są przesłanką do budowania scenariuszy przyszłości; drugą – aksjologiczną, służącą wartościowaniu procesów i szerzej rozumianemu sensemakingowi. Perspektywy te są komplementarne, a ich wynikiem jest krytyczne rozumienie zmian, a jednocześnie próba oceny ich znaczenia oraz wskazania możliwych następstw. Istotne staje się wtedy określenie ich wpływu na człowieka, kulturę czy środowisko w sposób, który przekracza ramy myślenia historycznego oraz wiedzy o wyłącznie obserwowalnych zjawiskach. Tak rozumiana analiza trendów łączy w sobie podejście inter- oraz transdyscyplinarne, jest hermeneutyką przyszłości i sposobem myślenia prospekcyjnego.

W tekście analizuję Atlas obrazów Mnemosyne Aby’ego Warburga w kontekście montażu kinowego. Przywołuję Giorgio Agambena, który zwraca uwagę na to, że narodziny metodologii Warburga są zbieżne w czasie z początkami kina, oraz Philippe’a-Alaina Michauda, który pokazuje podobieństwa pomiędzy projektem Warburga a twórczością między innymi Siegfrieda Kracauera i Siergieja Eisensteina. Krytycznie odnosząc się do ich tez, podkreślam znaczące różnice pomiędzy użyciem montażu w Atlasie a wykorzystaniem go w kinie. Podczas gdy w tym pierwszym montaż staje się podstawą dzieła otwartego (za Umbertem Eco), w kinie montaż jest sposobem na wyrażanie idei reżyserki.

Podstawową cechą antropologii filozoficznej Wolniewicza jest natywizm radykalny. Człowiek zaczyna się w chwili poczęcia, czyli od powstania zygoty. W tym momencie powstają in potentia wszystkie jego główne cechy, te, które go determinują i określają jego tożsamość, jak np.: ekspansja życiowa i sprzężona z nią dynamika, charakter, inteligencja, temperament, sumienie, religijne poruszenie duszy, język, wspólnotowość, słuch muzyczny, płeć, grupa krwi, prawo- lub leworęczność, różne cechy fizyczne (np. wzrost, kolor oczu, kolor włosów, uroda) oraz percepcja niektórych cech natury ludzkiej. Antropologię filozoficzną Wolniewicza cechuje m.in.: radykalny natywizm, nonmelioryzm, tychizm, woluntatyzm, teoria walki, organiczność języka, organiczność religii, wspólnotowość człowieka, predestynacja sumienia.