nr 76/2023

Zawartość numeru 76/2023

[Abstrakty są dostępne tylko dla artykułów naukowych, aby odróżnić je od pozostałych materiałów.]

do góry

Alexandre Uchan

Francisa Herberta Bradleya powrót do ParmenidesaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0010
ORCID: 0000-0002-4205-6796

Abstrakt: Celem niniejszej pracy jest analiza porównawcza filozofii Francisa Herberta Bradleya i monistycznej filozofii Parmenidesa z Elei. W powszechnej filozoficznej świadomości przez wiele lat przeważało przekonanie, że myśl najważniejszego brytyjskiego idealisty była w istocie pewną formą heglizmu. W artykule wykazuję, że myśl Bradleya była właściwie bliżej związana z filozofią eleacką aniżeli z myślą Hegla. W pierwszej części dowodzę, że i Parmenides, i Bradley przyjmowali podobne stanowisko epistemologiczne, to jest skrajny racjonalizm. Następnie wskazuję, że monizm nie tylko Bradleya, ale i Parmenidesa był najbardziej radykalną jego formą, która była rzadko spotykana w historii europejskiej filozofii. Ostatecznie pokazuję, że zarówno Parmenides, jak i Bradley przyjmują podobne poglądy metafizycznego idealizmu.

Słowa kluczowe: Parmenides z Elei, eleatyzm, idealizm, monizm, Bradley, zjawisko, byt

Francis Herbert Bradley’s return to Parmenides

Abstrakt

The aim of this paper is a comparative analysis of the philosophy of Francis Herbert Bradley and the monistic philosophy of Parmenides of Elea. For many years, the general philosophical consciousness was dominated by the belief that the thought of the most important British idealist was in fact a form of Hegelianism. In this paper, I show that Bradley’s thought was actually more closely related to Eleatic philosophy than to Hegel’s philosophy. In the first part I show that both Parmenides and Bradley adopted a similar epistemological position, i.e. radical rationalism. I then point out that the monism of both Bradley and Parmenides was the most radical form of monism, which was rarely seen in the history of European philosophy. Finally, I show that both Parmenides and Bradley adopt a similar view of metaphysical idealism..

Key words: Parmenides of Elea, Eleatism, idealism, monism, Bradley, appearance, being

do góry

Henryk Paprocki

Kwestia autorstwa Corpus DionysiacumPDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0011
ORCID: 0000-0001-9013-5213

Abstrakt

Artykuł omawia stan badań nad problemem autorstwa Corpus Dionysiacum ze szczególnym uwzględnieniem ustaleń dokonanych przez Michela van Esbroecka. Wybitny orientalista powrócił bowiem do tezy Szałwy Nucubidzego i Ernsta Honigmanna po odkryciu nowych źródeł odnoszących się do tej kwestii i przemawiających za osobą Piotra Iberyjczyka jako autora. Z uwagi na rolę Corpus Dionysiacum w historii chrześcijaństwa kwestia autorstwa tego zbioru ma duże znaczenie. Rozważenie argumentów wspomnianych badaczy w kontekście aktualnej wiedzy wskazuje, że autorstwo Piotra, choć nieudowodnione, pozostaje prawdopodobne.

Słowa kluczowe: neoplatonizm, teurgia, monofizytyzm, Piotr Iberyjczyk, Corpus Dionysiacum

The Question of Authorship of the Corpus Dionysiacum

Abstract

The article discusses the state of research on the problem of the authorship of the Corpus Dionysiacum, with particular emphasis on the findings made by Michel van Esbroeck. The eminent orientalist returned to the thesis of Salva Nucubidze and Ernst Honigmann after discovering new sources relating to this issue and supporting the person of Peter the Iberian as the author. Given the role of the Corpus Dionysiacum in the history of Christianity, the question of the authorship of this collection is of great importance. Considering the arguments of the aforementioned researchers in the context of current knowledge indicates that Peter’s authorship, although unproven, remains probable.

Key words: Neoplatonism, theurgy, monophysitism, Peter the Iberian, Corpus Dionysiacum

do góry

Adam Matysiak

Przezwyciężenie dualizmu pojęcia Natur w pismach teoretycznych Friedricha Hölderlina z lat 1794–1795PDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0012
ORCID: 0009-0008-7803-9331

Abstrakt

Celem artykułu jest umiejscowienie filozoficznej refleksji Friedricha Hölderlina względem istotnego w klasycznej filozofii niemieckiej problemu relacji między obiektywną przyrodą/naturą a subiektywną wolnością. W pierwszej części wskazuję na zależność refleksji teoretycznej Hölderlina od ówczesnej sytuacji w filozofii niemieckiej. W drugiej zaś podejmuję się rekonstrukcji problemu dualizmu między przyrodą/naturą a wolnością w Krytykach Kanta, wczesnej teorii wiedzy Fichtego oraz wczesnych pismach Schellinga. Przedstawiam przy tym związane z propozycjami dwóch ostatnich myślicieli ograniczenia, które w swojej refleksji próbuje przekroczyć Hölderlin. Trzecia część tekstu zawiera szczegółową analizę trzech wczesnych tekstów filozofa, napisanych w latach 1794–1795, na których podstawie wskazuję na rozwój myśli ich autora od problematyki filozofii praktycznej ku ontologii przyrody/natury. Powiązanie ze sobą tych dwóch porządków w monistyczną koncepcję filozofii dostępnej estetycznemu oglądowi intelektualnemu jest oryginalnym wkładem Hölderlina w klasyczną filozofię niemiecką, rozwijającą się potem pod jego silnym wpływem.

Słowa kluczowe: Hölderlin, przyroda, wolność, filozofia transcendentalna, ontologia, Kant, Fichte, Schelling

Overcoming the Dualism of the Concept of Natur in Friedrich Hölderlin’s Theoretical Writings of 1794–1795

Abstract

The aim of this article is to place the philosophical thought of Friedrich Hölderlin in relation to an essential problem of classical German philosophy – namely that of the relation between objective nature and subjective freedom. In the first part of the article, I note the reliance of Hölderlin philosophical thought on the context of the German philosophical situation contemporary to him. In the second part, I attempt to reconstruct the problem of dualism between nature and freedom in Kant’s Critiques, Fichte’s early theory of knowledge and Schelling’s early writings. Subsequently, I present the limitations connected to the latter two thinkers proposed solutions to the problem, which Hölderlin attempts to overcome in his own thought. The third part consists of a detailed analysis of three early texts by the philosopher, written in the years 1794–1795, on the basis of which i point at the development of their author’s thought from the problematic of practical philosophy towards an ontology of nature. Relating those two orders within a monistic concept of philosophy, which is accessible only through aesthetic intellectual intuition is Hölderlin’s original input into classical German philosophy, profoundly influencing its later development.

Key words: Hölderlin, nature, freedom, transcendental philosophy, ontology, Kant, Fichte, Schelling

do góry

Anna Matyńka

Krytyka państwa i społeczeństwa w dziełach D.A.F. de Sade’aPDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0013
ORCID: 0009-0007-3777-4500

Abstrakt

W pierwszej części artykułu analizuję poglądy markiza de Sade’a na umowę społeczną i jego wizję stanu natury. Jego zdaniem ludzie z natury są bowiem okrutni i egoistyczni, a w dodatku rodzą się w stanie wojny ze wszystkimi innymi. Uspołecznienie nie poprawia jednak tej sytuacji, ponieważ prowadzi ono jedynie do rozwarstwienia społecznego i skrajnie nierównego rozkładu sił. Dlatego jedynym korzystnym dla ludzi wyjściem byłby powrót do stanu natury. W drugiej części opisuję wizje utopii i antyutopii w powieści de Sade’a Alina i Valcour. Antyutopią jest państwo Butua, rządzone według praw natury, zaś utopią – Tamoé, gdzie wszyscy obywatele są równi – zarówno wobec prawa, jak i majątkiem. Ostatnia część poświęcona jest poglądom de Sade’a na rewolucję francuską, które najpełniej wyraził on w pamflecie Francuzi, jeszcze jeden wysiłek, jeżeli chcecie stać się republikanami! Jego zdaniem państwo republikańskie powstało dzięki zbrodni, dlatego po rewolucji nie jest możliwy powrót do prawa i moralności – państwo takie musi być oparte na bezprawiu, amoralności i zbrodniczości. Dla de Sade’a prawdziwa rewolucja ma miejsce jedynie wtedy, gdy stara władza i stare prawa zostaną obalone, a nowe nie zostaną jeszcze powołane – jest ona stanem ciągłego ruchu i wzburzenia.

Słowa kluczowe: umowa społeczna, stan natury, utopia, antyutopia, rewolucja

Critique of State and Society in the Works of D.A.F. de Sade

In the first part of the article I analyse Sade’s views on social contract and his vision of the state of nature. In his opinion people are cruel and egoistic by nature and are born in the state of war against everyone. However, socialization does not improve this situation, because it only leads to social stratification and extremely unequal distribution of forces. The only advantageous option is the return to the state of nature. In the second part of the article I describe concepts of utopia and anti utopia presented in Sade’s novel Alina and Valcour. Butua state is an anti utopia, which is ruled by laws of nature, an utopia is Tamoe, where all citizens are equal – both in laws and in property. The last part of the article is devoted to Sade’s views on French revolution, which he fully expressed in the pamphlet Yet another effort, Frenchmen, if you would become republicans. According to him the republican state was founded on crime, which is why the return to morality and law is impossible after revolution – the republican state must be founded on anarchy, amorality and criminality. For Sade the real revolution takes place only when the old authority and old laws are refuted, but new are not appointed yet: it is a state of constant movement and agitation.

Key words: social contract, state of nature, utopia, dystopia, revolution

do góry

Paweł Neumann-Karpiński

Ani lepsi ani gorsi? Analiza etyczna eksperymentu edukacyjnego Trzeciej Fali PDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0014
ORCID: 0000-0001-7776-6563

Abstrakt

W niniejszym artykule rozważa się możliwość zastosowania metody „wejścia w rolę świadka zła” jako narzędzia dydaktycznego w ramach edukacji obywatelskiej. Punktem wyjścia są tu postulaty edukacji obywatelskiej proponowane przez Marthę C. Nussbaum oraz eksperyment Trzeciej Fali przeprowadzony przez Rona Jonesa. Na podstawie relacji z realizacji tego eksperymentu dydaktycznego autor dokonał oceny moralnej zastosowania takiej metody oraz innych potencjalnych sposobów nauczania obywatelskiego nieposłuszeństwa przez konfrontowanie uczniów ze złem, któremu powinni się przeciwstawić, w odniesieniu do postulatów etyki nauczycielskiej, a także etyki prowadzenia badań naukowych z udziałem ludzi.

Słowa kluczowe: filozofia edukacji, eksperymenty edukacyjne, etyka w dydaktyce, wychowanie obywatelskie, nauka przez wejście w rolę

Neither Better nor Worse? An Ethical Analysis of the Third Wave Educational Experiment

Abstract

In this, article the possibility of using the “taking on the role of a witness to evil” method as a didactic tool in civic education has been discused. The starting point are the postulates of civic education proposed by Martha C. Nussbaum and the Third Wave experiment conducted by Ron Jones. Based on the report from the implementation of this didactic experiment, the author made a moral assessment of the use of such a method and other potential ways of teaching civil disobedience by confronting students with evil that they should oppose, in relation to the postulates of teaching ethics, as well as the ethics of conducting scientific research with the participation of human beings.

Key words: philosophy of education, educational experiments, ethics in didactics, civic education, learning by taking on the role of a witness

do góry

Lucy Elvis, Annie O’Donovan

P4C Efficacy and Agency: The Problem of Outputs in P4C Projects. A Case StudyPDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0015
ORCID: 0009-0005-9560-2278
ORCID: 0009-0007-1701-6200

Abstract

This paper is a reflection on a recent project that was conducted using the Philosophy for Children (P4C) pedagogy to explore issues of climate justice with young people. Taking place in 2022 and 2023, the project, entitled Fierce Close, aimed to use the Community of Philosophical Inquiry as a space for young people to identify concepts germane to their experience of the climate crisis and formulate questions about these ideas that they answered together. At the end of the project, the participants created a podcast informed by their philosophical inquiries, now available as two “seasons.” While it is true that Ann Margaret Sharp, in particular, allowed everything from “dance” to “creative work” as an emergent product of inquiry, the relationship between outputs and inquiry itself can become strained. Matthew Lipman characterized inquiry through the analogy of a “boat tacking in the wind,” a kind of free progress towards a temporary destination. In this paper, we reflect on our experience of designing P4C projects that should result in a particular creative outcome and their relationship to the notionally “free space” of inquiry.

Key words: Philosophy for Children, P4C, freedom, inquiry, outputs, partnership, project design, instrumentalization

do góry

Patryk Głowacki

O rewolucji w myśleniu w trzechsetlecie urodzin Immanuela Kanta
Recenzja książki: Marcus Willaschek, Kant: Die Revolution des Denkens, C.H. Beck, München 2023, s. 352 PDF

DOI: 10.14394/edufil.2023.0016
ORCID: 0000-0001-9095-784X

On the Revolution in Thinking on the Tricentenary of Immanuel Kant’s Birth
(Marcus Willaschek, Kant: Die Revolution des Denkens)

do góry

Sebastian Stokłosa

Przystępnie o „co” oraz „dlaczego” w filozofii współczesnej
Recenzja książki: PDF