nr 72/2021

Zawartość numeru 72/2021

ku czci prof. Mieczysława Boczara

[Streszczenia/abstrakty są dostępne tylko dla artykułów naukowych, aby odróżnić je od pozostałych materiałów.]

Cały numer w PDF	Pobierz
Janusz Dobieszewski : Filozofia starożytna i kwestia horror philosophicus Ancient Philosophy and the Question of Horror Philosophicus	Pobierz	Abstrakt
Tomasz Pawlikowski: Poznanie prawdy czy poznanie prawdziwe? Kilka uwag z punktu widzenia filozofii starożytnej i średniowiecznej Knowing the Truth or True Knowing? A Few Remarks from the Point of View of Ancient and Medieval Philosophy	Pobierz	Abstrakt
Tomasz Tiuryn: Problem oddzielenia i Platoński argument z natury narzędzi The Separation of Forms and the Platonic Argument from the Nature of Tools	Pobierz	Abstrakt
Wojciech Skorupka: Ćwiczenie się w samopoznaniu jako motyw spajający kompozycję Augustyńskich Wyznań Problem of self-knowledge as a key to the structure of Augustine’s Confessions	Pobierz	Abstrakt
Michał Zembrzuski: Augustyn o umyśle, intelekcie i Bożym oświeceniu Augustine on Mind, Intellect, and God’s Illumination	Pobierz	Abstrakt
Bogna Kosmulska: Czego się można nauczyć od drugiego człowieka? Od De magistro do De doctrina christiana św. Augustyna What Can Be Learned From Another Man? From St. Augustine’s De magistro to De doctrina christiana	Pobierz	Abstrakt
Artur Andrzejuk: Al-Farabi i średniowieczna filozofia arabska Al-Farabi and Medieval Arabic Philosophy	Pobierz	Abstrakt
Rafał Tichy: Transgresja w mistyce oblubieńczej Bernarda z Clairvaux Transgression in the Spousal Love of Bernard of Clairvaux	Pobierz	Abstrakt
Marcin Trepczyński: Doktrynalny wymiar Hexaëmeronu Roberta Grosseteste Doctrinal Dimension of Robert Grosseteste’s Hexaëmeron	Pobierz	Abstrakt
Adam Górniak: Praktycystyczna etyka a filozoficzna pedagogika Practicist Ethics and Philosophical Pedagogy	Pobierz	Abstrakt
Robert Podkoński: Roberta Grosseteste traktat O sztukach wyzwolonych (wprowadzenie do przekładu) Robert Grosseteste’s Treatise On Liberal Arts (An Introduction to the Translation)	Pobierz	Abstrakt
Robert Podkoński: PRZEKŁAD: Robert Grosseteste – O sztukach wyzwolonych TRANSLATION IN POLISH: Robert Grosseteste – On Liberal Arts	Pobierz

do góry

Janusz Dobieszewski

Filozofia starożytna i kwestia horror philosophicusPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0015
ORCID: 0000-0002-9174-6814

Streszczenie

Artykuł dedykowany jest profesorowi Mieczysławowi Boczarowi. Dotyczy problematyki nicości i horroru filozoficznego (religijnego, metafizycznego) oraz odniesienia tej problematyki do myśli sceptyków i stoików, a zwłaszcza do filozofii Plotyna. Filozofia starożytna – szczególnie w swym wczesnym i klasycznym okresie – skutecznie potrafiła ominąć zagrożenie horrorem za sprawą jej optymizmu poznawczego, dominacji pojęcia natury (wraz z takimi bliskimi pojęciami jak: kosmos, konieczność, los), przekonania o odwieczności istnienia. Również hellenistyczna filozofia życia, choć wyrastała z sytuacji kryzysu, to jej przedmiotem był nie ów kryzys, ale kryzysu przezwyciężenie, ominięcie, a mówiąc najdokładniej – zredukowanie. To dopiero filozofia Plotyna w pewnej przynajmniej mierze otwiera się na problematykę horroru i nicości. Kryzys, pęknięcie świata nie było tu przezwyciężane w jakiejś wizji trwałego, substancjalnego bytu, ale rozwinięte w nicość, a dokładniej: w pojęcie zawierające moment nicości (czy nie-bytu).

Słowa kluczowe: horror, trwoga, nicość, starożytność, stoicyzm, Plotyn, Absolut

Summary

Ancient Philosophy and the Question of Horror Philosophicus

The article is dedicated to professor Mieczysław Boczar. It concerns the issues of nothingness and philosophical horror (religious, metaphysical), as well as relating these issues to the thoughts of Skeptics and Stoics, especially to the philosophy of Plotinus. Ancient philosophy – especially in its early and classical period – was able to successfully avoid the threat of horror due to its cognitive optimism, the dominance of the concept of nature (along with such related concepts as: cosmos, necessity, fate), and beliefs about the eternity of existence. Even the Hellenistic philosophy of life, although it grew out of a crisis situation, its subject was not that crisis, but overcoming, bypassing, and most precisely – reducing this crisis. It is only the philosophy of Plotinus that, at least to some extent, opens up to the problems of horror and nothingness. The crisis, the rupture of the world is not overcome here in some vision of a permanent, substantial being, but developed into nothingness, or more precisely: into a concept containing a moment of nothingness (or non-being).

Key words: horror, fear, nothingness, antiquity, stoicism, Plotinus, Absolute

do góry

Tomasz Pawlikowski

Poznanie prawdy czy poznanie prawdziwe?
Kilka uwag z punktu widzenia filozofii starożytnej i średniowiecznejPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0016
ORCID: 0000-0003-0618-611X

Streszczenie

Starożytni Grecy uważali, że język może wypowiadać prawdę rozumianą jako rzeczywistość. Pogląd taki dopracował Parmenides, formułując pierwszą monistyczną koncepcję Bytu – Prawdy – jedynego przedmiotu umysłu. Przekonanie o ich tożsamości podtrzymał Platon, ale uznał istnienie wielu bytów – prawd idealnych. Arystoteles zmarginalizował kwestię prawdy. Powiązał ją z umysłem i poznaniem prawdziwym, nie z bytem. Sformułował definicję sądu prawdziwego, jako zgodnego ze stanem rzeczywistym, prawdopodobnie na podstawie intuicji Platońskich. Odtąd problem poznania prawdziwego nabrał zasadniczego znaczenia w filozofii, chociaż temat prawdy jako takiej pojawił się u św. Augustyna w związku z kwestią wiecznych racji i Logosu. Św. Anzelm z Canterbury określił ją jako prawidłowość dostrzegalną samym tylko umysłem a zarazem prawdę utożsamiał zasadniczo z Bogiem – Bytem Pierwszym. Zbliżył się przez to do istoty stanowiska Parmenidesa. Jedyną różnicą było to, że św. Anzelm przyjmował pluralizm tego, co prawdziwe, w dziedzinie stworzeń. Znamiennego zwrotu w rozwoju problematyki dokonał św. Tomasz z Akwinu, formułując koncepcję poznania prawdy, której istota obecna jest w intelekcie ludzkim, gdy wydaje on sądy zgodne z rzeczywistością, czyli prawdziwe.
W ten sposób, przez kilkanaście stuleci rozważania nad prawdą przeszły od przekonania, że przedmiotem myśli i wypowiedzi jest prawda jako rzeczywistość, do rozróżnienia tego, co prawdziwe i samej prawdy. Kwestie poznania prawdy i poznania prawdziwego zostały wyraźnie odgraniczone. Ostatnia z nich nabrała większego znaczenia, choć pojawiły się też interesujące koncepcje poznania prawdy jako takiej. To istotna wskazówka również dla filozofii współczesnej, bo mówienie o sądach lub zdaniach prawdziwych bez identyfikacji prawdy jako takiej wydaje się nieuzasadnione.

Słowa kluczowe: prawda, poznanie prawdziwe, poznanie prawdy, filozofia starożytna, filozofia średniowieczna

Summary

Knowing the Truth or True Knowing? A Few Remarks from the Point of View of Ancient and Medieval Philosophy

The ancient Greeks believed that language can speak the truth, understood as reality. This view was refined by Parmenides when he formulated the first monistic concept of Being – Truth – as the only object of mind. The conviction of their identity upheld by Plato, but he accepted the existence of many beings – ideal truths. Aristotle has marginalized the question of truth. He connected it with the mind and true cognition, not with being. He formulated, probably on the basis of Plato’s intuition, the definition of a true judgment, according to the state of things. Since then, the problem of true knowledge took on a fundamental importance in philosophy, although the theme of truth as such appeared in the thought of St. Augustine, in connection with the question of eternal reasons and Logos. St. Anselm of Canterbury defined it as a rightness perceptible only to the mind; he also identified the essentially truth with God – the First Being. Thus he approached the essence of Parmenides’ position. The only difference is that St. Anselm accepted pluralism of what is true in the domain of creatures. A significant turn in the development of these issues was made by St. Thomas Aquinas, who formulated the concept of knowing the truth, whose essence is present in the human intellect, when we make judgments in correspondence with reality, that is, true.
Thus, over several centuries, reflections on truth have gone from the conviction that the object of thought and expressions is truth as reality, to the distinction between what is true and truth itself. The question of knowing the truth and true knowing are clearly demarcated. The latter became more important, although there were also interesting concepts of knowing the truth as such. This is also an important hint for contemporary philosophy, because talking about true judgments or sentences without identifying the truth as such seems unfounded.

Key words: truth, true cognition, knowing the truth, ancient philosophy, medieval philosophy

do góry

Tomasz Tiuryn

Problem oddzielenia i Platoński argument z natury narzędziPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0017
ORCID: 0000-0001-6970-1196

Streszczenie

Pojęcie oddzielenia jest jednym z najważniejszych i zarazem najbardziej spornych pojęć opisujących Platońską teorię idei. Arystoteles wskazuje na oddzielenie jako tę cechę idei, która odróżnia je od immanentnych powszechników. Pomimo wagi tego pojęcia, nie ma wśród współczesnych badaczy zgody co do tego, jak je rozumieć: dwie główne propozycje to niezależność ontologiczna oraz odrębność. Spór toczy się również wokół pytania, czy tego rodzaju cecha idei w dialogach Platona faktycznie występuje.
W swoim artykule opisuję niektóre stanowiska występujące współcześnie w sporze o oddzielenie idei, a następnie przedstawiam własną interpretację oddzielenia i jego obecności w dialogach Platona. W szczególności punktem odniesienia jest dla mnie stanowisko Gail Fine. W moim ujęciu oddzielenie idei rzeczywiście jest związane z niezależnością ontologiczną, ale ta cecha idei wynika z faktu, że mają one specyficzny sposób istnienia, a mianowicie są doskonałymi wzorami, które nigdy nie są w sposób pełny zrealizowane w świecie zmysłowym. W dalszej części artykułu pokazuję, że interesującym argumentem na rzecz oddzielonego istnienia idei w dialogach Platona jest zwykle pomijany argument z natury narzędzi zawarty w Kratylosie. W końcowych sekcjach tekstu staram się pokazać, że ten argument możemy rozszerzyć również na pozostałe idee, jeśli weźmiemy pod uwagę, że u Platona idee są przyczynami celowymi, które wyznaczają kierunek rozwoju rzeczy zmysłowych.

Słowa kluczowe: Platon, ontologia, teoria idei, powszechniki, oddzielenie

Summary

The Separation of Forms and the Platonic Argument from the Nature of Tools

The notion of separation is one of the most important and yet most contested notions describing Plato’s theory of ideas. Aristotle points to separation as the feature of ideas that distinguishes them from immanent universals. Despite the importance of this notion, there is little consensus among contemporary scholars on how to understand it: the two main proposals are ontological independence and numerical distinctness. There is also disagreement about whether separation of ideas can actually be found in Plato’s dialogues.
In my paper, I describe some of the contemporary positions in the debate about the separation of ideas, and then I offer my own account of separation and its presence in Plato’s dialogues. In particular, Gail Fine’s position on separation is a point of reference for my reading. On my account, separation is indeed associated with ontological independence, but this feature of ideas is due to the fact that they have a specific mode of existence, namely, they are perfect paradigms that are never fully realized in the world of sensible objects. In the paper I show that an interesting argument in Plato’s dialogues for a separate existence of ideas is the usually overlooked argument from the nature of tools in the Cratylus. In the final sections of my paper, I try to show that we can extend this argument to other ideas if we take into account the fact that in Plato’s theory ideas are final causes that determine the goal and direction of the development of sensible objects.

Key words: Plato, ontology, theory of ideas, universals, separation

do góry

Wojciech Skorupka

Ćwiczenie się w samopoznaniu jako motyw spajający kompozycję Augustyńskich WyznańPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0018
ORCID: 0000-0002-8873-285X

Streszczenie

Wychodząc od współczesnej dyskusji na temat niejednoznacznej formy Augustyńskich Wyznań i odwołując się do rozumienia filozofii jako ćwiczenia duchowego, w artykule niniejszym zwracam uwagę na zasadniczą rolę, jaką w tekście Augustyna spełnia motyw samopoznania oraz zawarta w X księdze refleksja na temat pamięci. W tym celu rozpoczynam od zarysowania specyficznie podmiotowego charakteru augustyńskiej filozofii oraz wskazania na filozoficzne znaczenie autobiograficznej części Wyznań. Zestawiając następnie przedstawione przez autora trzy etapy filozoficzne oraz trzy przełomy w rozumieniu samego siebie, księgę X interpretuję jako centralny punkt conversio i transformacji podmiotu, który łączy część autobiograficzną i egzegetyczną w jedną, spójną całość. Co więcej, celem tej zawartej w Wyznaniach, niejednoznacznie autobiograficznej oraz posiadającej zarazem znaczenie ogólnoantropologiczne opowieści, okazuje się być porwanie za sobą czytelnika, który zgodnie z poglądami Augustyna na naturę naszego poznania, to w sobie samym odkrywa prawdę dotyczącą źródła i celu swojego doczesnego życia. W tym też sensie tekst Wyznań spełnia rolę partytury ponadczasowego duchowego ćwiczenia, prowadzącego do rozpoznania samego siebie jako podmiotu egzystencjalnie oraz poznawczo zależnego od Boga.

Słowa kluczowe: św. Augustyn, samopoznanie, ćwiczenie duchowe, Wyznania, autobiografia, egzegeza, neoplatonizm, cogito, podmiotowość

Summary

Problem of self-knowledge as a key to the structure of Augustine’s Confessions

I begin this article by looking at the contemporary discussion on the ambiguous form of Augustine’s Confessions and by referring to the understanding of philosophy as a spiritual exercise. Then I draw my attention to the fundamental role played in Augustine’s text by the theme of self-knowledge and by the reflection on memory contained in Book X. To this end, I begin by outlining the specifically subjective character of Augustinian philosophy and by pointing to the philosophical meaning of the autobiographical part of Confessions. Next, comparing the three philosophical stages and three breakthroughs in self-understanding which we can find in Augustine’s text, I interpret book X as the central point of conversio and transformation of the subject, which combines the autobiographical and exegetical parts into one uniform whole. Moreover, the goal of this ambiguously autobiographical story turns out to be to inspire the reader who, according to Augustine’s views on the nature of our cognition, discovers in himself the truth about the source and purpose of human temporal life. In this sense, the text of Confessions plays the role of a carrier for a timeless spiritual exercise leading to the recognition of oneself as existentially and cognitively dependent on God.

Key words: Saint Augustine, self-knowledge, Neoplatonism, spiritual exercise, Confessions, autobiography, exegesis, cogito, subjectivity

do góry

Michał Zembrzuski

Augustyn o umyśle, intelekcie i Bożym oświeceniuPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0019
ORCID: 0000-0003-4647-479X

Streszczenie

Augustyńskie wyjaśnienia natury duszy ludzkiej zmierzają do ukazania jej aktywności. Augustyn nie ma wątpliwości co do tego, by same te aktywności były utożsamione z duszą, gdyż ta identyczność pozwala na stwierdzenie zachodzenia faktycznych działań. Dusza działa doskonale, o ile działa w pełni, a więc na sposób, w jaki każde działanie ją stanowi. W obszarze działań intelektualnych dusza spełnia się w działaniu intelektualnym, w działaniu, które jest odzwierciedleniem natury Boga. Celem niniejszego artykułu jest próba ustalenia znaczeń różnych wyrażeń określających duszę (anima, animus, spiritus, intellectus, mens, ratio) w myśli filozoficznej świętego Augustyna. Pozwoli to na lepsze zrozumienie Augustyńskiej koncepcji poznania intelektualnego a szczególnie idei oświecenia, jakiego doznaje dusza w poznawaniu rzeczywistości.

Słowa kluczowe: Augustyn, poznanie intelektualne, dusza, intelekt, umysł, oświecenie

Summary

Augustine on Mind, Intellect, and God’s Illumination

Augustine’s explanations of the nature of the human soul are aimed at showing its activity. Augustine has no doubts that the activities themselves are identified with the soul, since this identity allows for the occurrence of actual activities to be ascertained. The soul works perfectly as long as it functions fully, and therefore in the way that every action constitutes it. In the area of intellectual activities, the soul is fulfilled in intellectual action, the action that reflects God’s nature. The aim of this article is to try to determine the meanings of the various terms that define the soul (anima, animus, spiritus, intellectus, mens, ratio) in the philosophical thought of Saint Augustine. This will make possible a better understanding of the Augustinian concept of intellectual cognition, especially the idea of illumination that the soul experiences in knowing reality.

Key words: Augustine, intellectual cognition, soul, intellect, mind, illumination

do góry

Bogna Kosmulska

Czego się można nauczyć od drugiego człowieka?
Od De magistro do De doctrina christiana św. AugustynaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0020
ORCID: 0000-0002-1933-1892

Streszczenie

W artykule zestawione zostały dwa teksty św. Augustyna, poświęcone nauczaniu: dialog De magistro i dzieło De doctrina christiana. W pierwszym z analizowanych tekstów odnajdziemy paradoksalne twierdzenie, że „nie należy nikogo na ziemi nazywać nauczycielem” (por. Mt 23, 8). Bliższe przyjrzenie się całości dzieła pozwala jednak wykazać, że ludzkie nauczanie jest, zdaniem Augustyna, i możliwe, i konieczne, choć ma swoje ograniczenia. Tekst drugi wnosi dodatkową argumentację na rzecz zasadności praktyki ludzkiego nauczania, która opiera się na krytyce oczekiwania bezpośredniego oświecenia bez pomocy wspólnoty wiary i sakramentów. Zaprezentowana analiza obu dzieł wydaje się nieco „odczarowywać” często zbyt hasłową interpretację Augustyńskiej „doktryny iluminacji”, tym samym dowartościowując realizm myślenia św. Augustyna o ludzkim poznaniu i życiu.

Słowa kluczowe: św. Augustyn, De magistro, De doctrina christiana, uczenie jako commemoratio, nauczanie jako admonitio, rozumienie, paideia

Summary

What Can Be Learned From Another Man? From St. Augustine’s De magistro to De doctrina christiana

The paper compares two Augustinian texts devoted to teaching: the dialogue De magistro and the treatise De doctrina christiana. The first work confronts us with a paradoxical statement that no men shall be called teacher (cf. Mat 23, 8). A closer look into the whole text shows that, according to Augustine, human teaching is both possible and necessary, though subject to some important restrictions. The second text provides additional argumentation in favour of the legitimacy of the practice of human teaching, based on a critical attitude towards hopes of a direct illumination without the assistance of faith and the sacraments. Analyzing both works, the article „disenchants” the often too superficial interpretation of Augustine’s „doctrine of illumination”, putting into relief the status of St. Augustine’s realism of thinking about human knowledge and life.

Key words: St. Augustine, De magistro, De doctrina christiana, learning as commemoratio, teaching as admonitio, understanding, paideia

do góry

Artur Andrzejuk

Al-Farabi i średniowieczna filozofia arabskaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0021
ORCID: 0000-0002-7926-4070

Streszczenie

W artykule proponuje się zwrócenie uwagi na egzystencjalną perspektywę rozważań metafizycznych Al-Farabiego. Uważa się, że jest to przekroczenie Arystotelesowskiego esencjalizmu w kierunku ujęć bardziej egzystencjalnych. Nie oznacza to jednak, że Al-Farabi dystansuje się od platonizmu i neoplatonizmu: jego neoplatonizm jest ewidentny w postaci Plotyńskiego emanacjonizmu, choć połączonego z systemem planetarnym Ptolemeusza i Arystostelesowską teorią przyczynowania. Państwo doskonałe Al-Farabiego zdradza – z kolei – inspiracje platońskie. Bardziej Arystotelesowska jest antropologia Drugiego Nauczyciela, ale już jego teoria poznania rodzi się wyraźnie z interpretacji Aleksandra z Afrodyzji. Ten aleksandrynizm jest w myśli Drugiego Nauczyciela wyraźnie rozwinięty i wpisany w antropologię i eschatologię. Wszystkie wymienione elementy myśli Al-Farabiego tworzą w jego ujęciu spójny system, który on sam nazywa „harmonizacją”. System też ma zdecydowanie neoplatoński szkielet: zaczyna od pierwszej przyczyny, przez emanację kolejnych hipostaz dochodzi do sfery lunarnej, w której kompozycje z materii i formy tworzą znany nam świat bytów możliwych, znajdujących się cały czas na granicy istnienia i nieistnienia. Uwieńczeniem tego schematu i swoistym w nim reditio jest wynikający z Farabiańskiej noetyki postulat doskonalenia się „zwierzęcia rozumnego” pod względem moralnym przez kontakt z inteligencją czynną, który powoduje, że po rozpadzie ludzkiego wehikułu z materii i formy sam człowiek będzie trwał na podobieństwo niematerialnej inteligencji oddzielonej. Doprowadzić ludzi ma do tego odpowiednia organizacja społeczna, którą Al-Farabi określił jako państwo cnoty (doskonałe).

Słowa kluczowe: filozofia arabska, Al-Farabi, neoplatonizm, neoarystotelizm, istnienie

Summary

Al-Farabi and Medieval Arabic Philosophy

In this paper, we turn our attention to the existential perspective of the al-Farabi’s metaphysical thought, which is considered to represent a transcendence of aristotelian essentialism toward a more existential approach. Nonetheless, it does not mean that al-Farabi distances himself from platonism and neoplatonism: neoplatonism of his works is present in a shape of plotinian emanationism even it is joined with the solar system of Ptolemy and the aristotelian causal theory. Next, there are platonic inspirations in the Farabian perfect state. Anthropology of the Second Teacher is more aristotelian, but his theory of knowledge is distinctly rooted in the interpretation of Alexander of Aphrodisias. This alexandrianism is clearly developed in the thought of the Second Teacher and implemented in its anthropology and eschatology. All the ennumerated elements of the al-Farabi thought create, according to him, a coherent system he calls a „harmonisation”. The aforementioned system has also a neo-platonic construction: it starts with the first cause and continues through emanation of subsequent hypostases to finally reach a lunar sphere in which compositions of matter and form create the world we know, of possible beings which remain constantly on the border of existence and non-existence. The culmination of this scheme and a specific reditio in it, is the postulate of moral perfection of man – „rational animal”– deriving directly from the Farabian noetics. A moment of conjunction with active intellect enables human being to continue to exist in the shape of immaterial detached intelligence (intellect) after disintegration of human vehicle of matter and form. Towards this goal citizens are to be guided by the perfect society described by
al-Farabi as the state of virtue (the Perfect State).

Key words: arabic philosophy, Al-Farabi, neoplatonism, neoaristotelism, existence

do góry

Rafał Tichy

Transgresja w mistyce oblubieńczej Bernarda z ClairvauxPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0022
ORCID: 0000-0002-0342-4533

Streszczenie

Artykuł przedstawia cechy charakterystyczne mistyki oblubieńczej Bernarda z Clairvaux. Zwraca zaś szczególną uwagę na mało dotąd eksponowaną przez badaczy jej cechę jaką jest jej zuchwałość i w konsekwencji transgresyjność. To w jej imię oblubienica z Pieśni nad pieśniami przekracza normy społeczne odgradzające ją od Oblubieńca, dusza w swym dążeniu do jedności z Bogiem przekracza granice swej stworzonej natury, a mistyk podważa zasady klasycznej metafizyki.

Słowa kluczowe: mistyka oblubieńcza, przebóstwienie, transgresja

Summary

Transgression in the Spousal Love of Bernard of Clairvaux

The essay presents a characteristic of Bernard of Clairvaux’s nuptial mysticism. It addresses especially its audacity and resulting transgressiveness, a feature rarely exposed by scholars. It is for the sake of her Bridegroom that he bride in the Song of Songs transgresses social norms that separate her from the Bridegroom, the soul in its pursuit of unity with God transcends the boundaries of her created nature, and the mystic defies the principles of classical metaphysics.

Key words: nuptial mysticism, deification, transgression

do góry

Marcin Trepczyński

Doktrynalny wymiar Hexaëmeronu Roberta GrossetestePDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0023
ORCID: 0000-0003-0612-2597

Streszczenie

W artykule tym uzasadniam, że egzegeza Roberta Grosseteste dokonana w jego dziele Hexaëmeron (będącym komentarzem do opisu sześciu dni stworzenia) została przez niego zaprezentowana jako rodzaj wiedzy, czy bardziej precyzyjnie: jako mądrość, która ma wiele wspólnego z pojęciami scientia i sapientia w ujęciu Arystotelesowym i która przeznaczona jest do nauczania. Egzegeza ta ma więc odgrywać rolę doktryny. Aby uchwycić ten aspekt egzegezy, zaproponowałem, by określać go jako jej „wymiar doktrynalny” lub „doktrynalny charakter”. Grosseteste jasno stwierdza, że będzie w tym dziele traktował o sacratissima sapientia (najświętsza mądrość) i utożsamia ją z teologią. Pokazuję, że porównując ją z naukami, ujawnia on między nimi pewien rodzaj izomorfizmu. Zarysowuje on także ramy metodologiczne dla wykładu Pisma św., uwzględniając wewnętrzny porządek całego projektu egzegezy, z jego punktem centralnym (ze względu na co określam go jako chrystocentryczny) i jego celem. Co więcej, Robert bierze pod uwagę aspekt dydaktyczny tego rodzaju egzegezy rozumianej jako teologia (lub na odwrót), pokazując, że wymaga ona doświadczonych instruktorów. Wreszcie, jego wykład przetykany jest najważniejszymi tezami teologicznymi, a także częściami tekstu, które można postrzegać jako małe traktaty (np. o Trójcy, o wcieleniu, o bezruchu Boga), co oznacza, że dostarcza on poważnego ładunku doktrynalnego. W zakończeniu przywołuję spostrzeżenie Mieczysława Boczara ujawniające, że Grosseteste bardzo pragnął, by teologia była nauczana w kontekście lektury biblijnej.

Słowa kluczowe: Robert Grosseteste, Hexaëmeron, egzegeza biblijna, teologia jako nauka, mądrość

Summary

Doctrinal Dimension of Robert Grosseteste’s Hexaëmeron

In this article, I argue that in his Hexaëmeron (a commentary to the six days of creation), Robert Grosseteste presented his exegesis as a kind of knowledge, or more precisely: wisdom, which has much in common with the Aristotelian concepts of scientia and sapientia, and which is intended to be taught. Thus, his
exegesis plays the role of a doctrine. In order to grasp this aspect of exegesis, I propose to call it its “doctrinal dimension” or “doctrinal character”. Grosseteste clearly states that he will deal with sacratissima sapientia (the most sacred wisdom) and identifies it with theology. I show that by comparing it with sciences, he reveals a sort of isomorphism between them. He also outlines a methodological framework for the exposition of the sacred scripture, including the internal order of the whole project of the exegesis with its focal point (for which I call it Christocentric) and its goal/end-point. Furthermore, Robert takes into account the didactic aspect of such an exegesis understood as theology (or vice versa), showing that it requires experienced instructors. Finally, his exposition is threaded with the most important theological theses, as well as portions of text which can be perceived as little treatises (e.g., on the Trinity, on the incarnation, on God’s quietude), and thus he provides a serious doctrinal load. In conclusion, I recall Mieczysław Boczar’s account revealing that Grosseteste really wanted theology to be taught in the context of biblical reading.

Key words: Robert Grosseteste, Hexaëmeron, biblical exegesis, theology as
science, wisdom

do góry

Adam Górniak

Praktycystyczna etyka a filozoficzna pedagogikaPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0024
ORCID: 0000-0002-2761-5318

Streszczenie

W artykule podjęto kwestię relacji pomiędzy antropologią filozoficzną, etyką i pedagogiką. Zaproponowane rozwiązanie zostało skonfrontowane z koncepcją Jana ze Stobnicy jako wybitnego przedstawiciela krakowskiego praktycyzmu.

Słowa kluczowe: praktycyzm, pedagogika, etyka, antropologia filozoficzna, Jan ze Stobnicy

Summary

Practicist Ethics and Philosophical Pedagogy

The goal of this article is to offer an initial account of the problem of the relationship between philosophical anthropology, ethics and pedagogy. The referential point for these considerations is John of Stobnica’s Commentary on the „Leonardo Aretino, Introduction in moral science”. This text is a typical example of medieval Cracovian practicism. Such conception is confronted with philosophical pedagogy.

Key words: practicism, ethics, pedagogy, philosophical anthropology, John of Stobnica

do góry

Robert Podkoński

Roberta Grosseteste traktat O sztukach wyzwolonych
(wprowadzenie do przekładu)PDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0025
ORCID: 0000-0002-4524-2893

Robert Grosseteste’s Treatise On Liberal Arts (An Introduction to the Translation)

do góry

Robert Podkoński

PRZEKŁAD: Robert Grosseteste – O sztukach wyzwolonychPDF

DOI: 10.14394/edufil.2021.0026
ORCID: 0000-0002-4524-2893

TRANSLATION IN POLISH: Robert Grosseteste – On Liberal Arts